Biografische boeken
Over het leven en werk van Joseph Roth zijn in de loop van de tijd verschillende biografische werken uitgegeven. Hieronder staan alleen de werken die in het Nederlands zijn verschenen. De volgorde is van nieuw naar oud.
2022 - Eindeloze vlucht - het leven van Joseph Roth
door Keiron Pim
(Vert. Lidwien Biekmann, Frank Lekens)
Het oeuvre van journalist en romancier Joseph Roth (1894-1939) leest als een treurdicht voor de kosmopolitische, tolerante, tot ondergang gedoemde cultuur van Centraal-Europa, die haar hoogtijdagen valk voor de Eerste Wereldoorlog beleefde. Hij was een scherpzinnig waarnemer en chroniqueur van zijn eigen tijd en een duistere profeet van de onze.
In deze eerste biografie van Joseph Roth in Nederlandse vertaling volgt de Engelse journalist en biograaf Keiron Pim volgt de schrijver langs alle etappes van zijn leven. Roths geboortegrond en zijn jeugd in de joodse gemeenschap van Brody, in het huidige Oekraïne, vormden een onuitputtelijke, haast mythische bron voor meesterwerken als ‘Radetzkymars’ en ‘Job’. Zijn carrière als verslaggever in onder andere Wenen en Berlijn tijdens het interbellum inspireerde hem tot profetische romans als ‘Rebellie’ en ‘Rechts en links’. En zijn jaren in ballingschap in onder andere Parijs en Amsterdam behoorden tot de productiefste van zijn leven.
Pim brengt in dit meeslepende, invoelende standaardwerk de fijnmazige verbanden in kaart tussen de levensweg en het werk van een van de grootste Europese schrijvers van de twintigste eeuw.
[Voor de lezing die Keiron Pim op 7 mei 2023 in Ieper gaf, klik hier]
2022 - Vlucht en einde van Joseph Roth
door Soma Morgenstern
(Vert. Els Snick)
Soma Morgenstern ontmoette Joseph Roth voor het eerst in 1909 in Lemberg (het huidige Lviv) tijdens een congres van Joodse scholieren. Hun gezamenlijke achtergrond – ze waren allebei afkomstig uit Galicië, een verre uithoek van het Habsburgse rijk, tegenwoordig Oekraïne – schiep meteen een gevoel van verbondenheid.
Beiden gingen in Wenen studeren en in de Eerste Wereldoorlog waren ze allebei soldaat in het Oostenrijks-Hongaarse leger. Vervolgens werkten ze als correspondent voor de cultuurpagina's van de Frankfurter Zeitung - Morgenstern in Wenen en Roth in Berlijn. Tioen in 1933 Hitler aan de macht kwam, vluchtte Roth naar Parijs, waar hij ten slotte in een klein hotel zijn laatste onderkomen vond. In 1938 vluchtte ook Morgenstern naar Parijs en nam een kamer in hetzelfde hotel. In weerwil van Morgensterns pogingen Roth van de drank af te krijgen, nam diens alcoholverslaving alleen maar toe, tot hij uiteindelijk in mei 1939 overleed aan de gevolgen daarvan.
In Vlucht en einde van Joseph Roth schetst Morgenstern een zeer persoonlijk beeld van zijn bewogen vriendschap met Joseph Roth in politiek dramatische tijden.
2015 - Zomer van de vriendschap. Oostende 1936
door Volker Weidermann
(Vert. Els Snick)
'Beste vriend,' schrijft Joseph Roth aan Stefan Zweig. 'Als u wilt komen, kom dan snel, wat van mij overblijft zal zich nog verheugen.' De chronisch onbemiddelde hotelbewoner Roth, wiens financiële en lichamelijke situatie door zijn drankgebruik drastisch verslechtert, kan wel een vriend - en iemand die zijn drankrekeningen betaalt - gebruiken. In nazi-Duitsland worden de boeken van beide wereldberoemde auteurs inmiddels verbrand.
In Oostende treffen ze elkaar. Met andere exil-auteurs als Irmgard Keun, Hermann Kesten en Egon Erwin Kisch vormen ze een illuster gezelschap. Volker Weidermann toont ons 'het afscheidsfeest van de Europese cultuur', zoals Thomas Mann de zomer van 1936 in Oostende omschreef. Iedereen doet zijn best om nog één keer het leven te vieren, voordat de wereld ten onder zal gaan.
2014 - Waar het me slecht gaat is mijn vaderland
door Els Snick
Aan de hand van ongepubliceerde politiedocumenten, ooggetuigenverslagen en brieffragmenten volgen we minutieus de sporen in Nederland en België van de joods-Oostenrijkse schrijver en journalist Joseph Roth. Op de vlucht voor de nazi's ondernam hij een treurige zwerftocht door Europa. Hij strandde in de Lage Landen, waar hij zich bij zijn goede vriend Stefan Zweig voegde. Zweig beschouwde Roth als zijn literaire geweten, maar was ook zijn bondgenoot in amoureuze avonturen.
Sommige plekken waar Joseph Roth verbleef - Oostende, Brussel, Amsterdam - en de mensen die hij er leerde kennen, kregen een plaats in zijn onvergetelijke romans en reportages. De voorschotten die Roth voor zijn boeken ontving, gaf hij snel uit in cafés en aan vriendinnen her en der. We volgen zijn gangen en zien zijn werk ontstaan. Een bijzonder portret van een onnavolgbaar kunstenaar in nood.
2001 - Oostende, de zomer van 1936
door Mark Schaevers
Over hoofdsteden waar bekende kunstenaars en schrijvers een veilig heenkomen zochten op de vlucht voor het nazisme is al heel veel geschreven: Parijs, New York, Moskou, Amsterdam. Veel minder bekend is dat ook Oostende daar even bij hoorde. Irmgard Keun, Egon Erwin Kisch, Joseph Roth, Stefan Zweig en andere grote Duitstalige schrijvers van het interbellum - de meesten van hen Joods - ontvluchtten het vaderland al ver voor de oorlog uitbrak. Hun wegen kruisten elkaar in Oostende. Hoe verging het deze mensen, bijna allen bevriend met elkaar?
Mark Schaevers onderzoekt deze geschiedenis in Oostende, de zomer van 1936. Hij schreef een spannende en sfeervolle reconstructie van een zomer aan zee, onheilszwanger, zeker voor de lezer die de toekomst kent, maar ook vol vriendschap en passie, gedreven gesprekken, plannen, hoop en vrees.
1979 - Joseph Roth in Nederland
door Koos van Weringh / Toke van Helmond
Joseph Roth is de eerste buitenlandse auteur in de serie van De Engelbewaarder. Hij werd in 1894 geboren in het plaatsje Brody in Galicië, een kroonland van wat toen nog Oostenrijk-Hongarije was. Roth stierf in ballingschap op 27 mei 1939 in een armenhospitaal in Parijs, nog geen 45 jaar oud. In 1933 had hij Berlijn, waar hij toen als journalist en romanschrijver naam maakte, verlaten om nooit meer een voet op Duits grondgebied te zetten. Hij was 'ausgewanderd' en zwierf sindsdien door Europa.
Joseph Roth leefde en werkte als balling voornamelijk in Parijs maar ook met tussenpozen in Amsterdam. Hij was er een geregeld bezoeker van vele etablissementenwaar zich steevast om zijn tafeltje, behalve mede-emigranten, Nederlandse journalisten en schrijvers schaarden. Zijn boeken werden in die donkere dagen voor de oorlog uitgegeven door de Nederlandse uitgeverijen Allert de Lange, Querido en De Gemeenschap.
In deze aflevering van De Engelbewaarder wordt in het kort een overzicht gegeven van het leven en werk van Joseph Roth en wordt geprobeerd een beeld te geven van zijn verblijf in Amsterdam.